Bu hafta da beş yeni deneyimizle neden, nasıl sorularına cevap aramak ister misiniz? Öğrencilerimiz, deneyler sayesinde sorgulayan bireyler olarak bilimi severler. Sosyal becerilerinin gelişmesine katkı sağlar, akademik olarak da başarılı olurlar.
Balonum Neden Patladı?
Neler Gerekli?
Portakal
Balon
Nasıl Yapalım?
Balonu şişirelim.
Portakalı soyalım. Bize kabukları gerekli.
Balonu patlatmak için portakalı nasıl kullanacağız acaba?
Portakalımızın kabuğunu balonumuza yaklaştırarak sıvı çıkacak şekilde sıkalım.
Balonumuz patladı mı?
Portakal kabuğunda balonu patlatan ne olabilir ki?
Ne Oldu?
Portakal kabuğunun içinde limonen adında bir madde var. Limonen balonun patlamasını sağlıyor. Limonen bütün turunçgillerde bulunur. Balonun yapısına baktığımızda ise balonlar polistiren dediğimiz bir maddeden yapılırlar. Limonen polistireni incelterek patlamasına neden olur. Peki bu limonen teknolojide kullanılıyor mu? Son günlerde adını çokça duyduğumuz 3D yazıcılarda da kullanılıyor. Plastik kablo şeklindeki polistireni ısıtarak yapmak istediğimiz şekli oluşturuyor.
Evimize Kar Yağmış
Neler Gerekli?
Su
Sodyum poliakrilat veya bebek bezi
Kap
Sodyum klorür yani yemek tuzu
Not: Sodyum poliakrilat kokusuzdur, tuza benzer bir polimerdir. Polimer: Monimer denen küçük moleküllerin birbirleri ile kovalent bağ yapması ile oluşmuş büyük moleküllerdir. Doğada bulunan polimerler olduğu gibi laboratuvar ortamında üretilen pek çok yapay polimerler de vardır. Günlük hayatta en çok karşımıza çıkan poli vinil klorür (PVC), teflon, plastik poşetler birer polimer üründür.
Nasıl Yapalım?
Bebek bezini keserek içindeki toz olan maddeyi bir kaba koyalım.
Ya da sodyum poliakrilatımız var ise iki yemek kaşığı kadar sodyum poliakrilatı bir kaba koyalım.
Hazırladığımız bebek bezinden çıkardığımız toz/ sodyum poliakrilat üzerine yarım çay bardağı su ekleyelim.
Ne oldu? Kar oluşmaya başladı mı?
Suyu emmiş olan sodyum poliakrilat üzerine yemek tuzu eklersem acaba ne olur? Denemek ister misiniz?
Ne Oldu?
Sodyum poliakrilat hacminin neredeyse 300-400 katı suyu emebilir. Bebek bezinin içindeki madde de bir sodyum poliakrilattır. Film sektöründe de yapay kar olarak sodyum poliakrilat kullanılır.
Tekne Gezintisine Ne Dersiniz?
Neler Gerekli?
İnce bir strofor parçası
Falçata veya makas
Sıvı sabun
Küçük bir leğen
Su
Nasıl Yapalım?
Straforumuzu aşağıdaki şekildeki gibi keselim. Bu bizim gemimiz olsun. Bunun için geminin geniş ucundan yaklaşık 1 cm içeriye doğru olacak şekilde delgeç yardımıyla bir delik açalım ve makas ile 1 cm lik bölümü keselim.
Gemimiz artık hazır. Gezinti için içinde su olan leğene bırakalım.
Hareket etmesi için yakıt gerekiyor. Delgeç yardımıyla deldiğimiz bölüme bir damla sıvı sabun damlatalım.
Sıvı sabun delikten kestiğimiz 1cm lik yol boyunca sızdıkça ne oluyor?
Gemimiz yüzmeye başladı mı?
Ne Oldu?
Nesneler, yüzey gerilimi az olan akışkandan yüksek olana doğru hareket etme eğilimindedir. Buna Marangoni Etkisi denir. Sıvı sabun suya kıyasla, daha düşük bir yüzey gerilimine sahiptir. Bu nedenle, geminin yakıt haznesine damlatmış olduğumuz bir damla sıvı sabun, gemiyi çevreleyen suya doğru, yani yüzey gerilimi yüksek olan ortama doğru çekilir. Bu da geminin suda yüzmesini sağlar.
Not: Aynı suda deneyimizi sadece bir kez yapabiliriz. Sıvı sabun geminin bulunduğu suyun yüzeyine yayılınca su ve sıvı sabun aynı yüzey gerilimine sahip olur. Bu nedenle her yüzdürmede suyu yenilememiz gerekir.
Robot El Yapalım
Neler Gerekli?
Karton/ince oluklu mukavva
Pipet
Makas
İp
Cetvel
5 adet plastik şişe kapağı alt halkası
Silikon tabancası, sıcak silikon
Nasıl Yapalım?
Kartonun üzerine elimizi koyalım ve dış hatlarından çizelim. Sadece elimizi değil bir miktar da kolumuzun bir bölümü alalım.
Çizdiğimiz el modelimizi keselim.
Parmaklarımızın eklemleri oluşturmak için her parmağımızın eklem yerlerini (hareketli bölümü) cetvel yardımıyla kıvıralım.
Aşağıdaki şekil oluştu mu?
Pipetlerden 1 cm boyutunda parçalar keselim.
Kestiğimiz her bir pipet parçasını kıvırdığımız bölümleri üst kısımlarına silikon tabancası ile şekildeki kırmızı pipetler gibi yapıştıralım.
Parmaklardaki eklem üstü bölümlerdeki pipet yapıştırma işlemi bitince her parmağın hizasında avuç içine de alt alta iki veya üç pipet parçası silikonla yapıştıralım.
Sıra iplere geldi. Her bir parmağımızda bulunan pipetlerden ipleri geçirelim.
İplerimizin parmak uçlarındaki bölümünü silikon tabancası ile sabitleyelim.
Parmaklardan sonra her ipimizi parmağın alt kısmındaki avuç içi bölümündeki pipetlerden de geçirelim.
Sıra şişe kapağı halkalarına geldi. Her bir ipin ucunu bir halkaya bağlayalım.
Parmaklarımızı halkalardan geçirelim ve robot elimizi hareket ettirebiliriz.
Ne Oldu?
Her bir parmağın ucundan şişe halkalarına çekilen ip elimizdeki tendon ve kaslar gibi işlev görerek parmakların kapanmasını sağladı. Parmakların açılmasını kartonun esnekliği sağladı.
Yumurta Zıplar Mı?
Neler Gerekli?
Çiğ yumurta
Beyaz sirke
Bardak
Nasıl Yapalım?
Bardağımıza yarısından fazla olacak şekilde sirke koyalım.
Yumurtamızı yavaşça sirkenin içine bırakalım.
Neler görmeye başladık?
Küçük kabarcıklar sizce ne?
Deneyimizin sonuçlanması için bu halde 24 saat beklemesi gerekiyor.
24 saat sonra yumurtamızı sirkeden çıkaralım ve dışını yıkayalım.
Yumurtanın kabuğu ne oldu?
Masaya bırakalım acaba zıplıyor mu?
Ne Oldu?
Sirke ile yumurta kabuğu kimyasal tepkimeye girdi. Yumurtanın kabuğunda kalsiyum karbonat (CaCO3) var. Sirkede ise asetik asit ( CH3COOH )var. Tepkime sonucu karbondioksit (CO2 )açığa çıkar. Yumurtayı sirkeye koyduğumuz zaman oluşan kabarcıklar karbondioksitti.
CaCO3 + 2 CH3COOH -> Ca(CH3COO)2 + CO2 + H20
Deneylerde Bilimsel Düşünmeyi Teşvik Eden Sorular
Öğrencimizin/çocuğumuzun yaşı ve kelime dağarcığına uygun ifadelerle aşağıdaki soruları yönelterek onlarda bilimsel düşünme yeteneklerini geliştirebilirsiniz. Soruların cevapları onların gözlem ve hayal gücüne göre şekilleneceği için tek bir doğru yoktur.
Bu deneyde neleri keşfettik?
Deneydeki gibi benzer durumlar günlük hayatta nasıl karşımıza çıkıyor?
Deneyde öğrendiklerimizi günlük hayatta nerelerde kullanırız?
Bu deneyden çıkardığınız sonuçlar nelerdir?
Deneyde öğrendikleriniz ve gözlemleriniz doğrultusunda günlük hayatta hangi soruna nasıl çözüm bulabilirsiniz?
Bu deneyi yeniden yapsan neyi farklı yapardın? Neden?
Evde Çocuklarla Yapılabilecek Basit Deneyler I ve Evde Çocuklarla Yapılabilecek Basit Deneyler II yazılarımızı okudunuz mu?
Blog Yazarı: Özlem Paker - ÖRAV Uzman Eğitimcisi
eKampüs'te var olan diğer bloglara ve içeriklere erişmek için üye olun. Aşağıdaki linke tıklayarak kolayca üye olabilirsiniz. www.ekampus.orav.org.tr/kaydol Keyifli öğrenme deneyimleri dileriz.