“Evde kal” sloganımıza devamla hem kendimizi hem de sevdiklerimizi koruduğumuz bu günlerde deneylerimizde ki sorular yoluyla eleştirel düşünme becerilerimizi geliştirmeye devam edelim. Hepimize sağlıklı günler dileriz.
Gizli Şifre
Neler Gerekli?
Limon
Su
Kaşık
Küçük bir kase
Kulak çubuğu
Beyaz kağıt
Nasıl Yapalım?
Küçük bir kasenin içine biraz limon sıkıp üzerine de birkaç damla su damlatalım.
Kaşık yardımıyla su ve limon suyunu karıştıralım.
Kulak çubuğunu bu karışıma daldıralım ve daha sonra ıslanmış kulak çubuğuyla beyaz bir kağıda istediğimiz bir şeyler yazalım. Kulak çubuğunu kalem gibi kullanacağız.
Hazırladığınız sıvı ile yazılmış yazıları görebilmek için yazıyı bir fön makinesi veya bir lamba ile kurutalım. (bu işlemi dikkatli bir şekilde kağıdı ütüleyerek de yapabiliriz.)
Şifreyi çözebildik mi?
Ne Oldu?
Limon suyu, ısıtıldığında oksitlenir ve böylelikle kahverengi bir renk alır. Deneyimizi limon suyu yerine süt, karbonatlı su ve soğan suyu gibi organik maddelerle de yapabiliriz.
Yumurta Yiyen Şişe
Neler gerekli?
Cam şişe (şişemizin ağzı yumurtamızın geçebileceği genişlikten biraz daha dar olmalı- süt şişesi gibi)
1 adet haşlanmış ve kabukları soyulmuş yumurta
1 adet küçük pasta mumu
Kibrit, çakmak
Nasıl yapalım?
Haşlanmış yumurtanın sivri olan bölümüne pasta mumunu yerleştirelim.
Mumu yakalım.
Şişeyi ters çevirerek yanan mumun üstüne yerleştirelim. (Bu işlemi yaparken bir elimizle de yumurtayı tutalım)
Mum şişenin içinde kalacak şekilde olmalı.
Yumurtamızda şişenin ağzına tam oturmalı ki içeriye hava girişi olmasın.
Mumun sönmesini bekleyelim.
Mum söndüğünde şişemizde yumurtayı yemiş olacak.
Ne oldu?
Yumurtanın üstünde ve şişenin içinde yanan mum şişenin içerisine hava girmediği için belli bir süre yanıp sönecektir. Yanma süresi şişenin içindeki oksijen miktarına bağlıdır. Oksijen bittiğinde mum söner. Mumun alevi ile şişenin içinde ısınan hava genleşir. Bekleme sırasında soğumaya başlar. Soğumanın etkisi ile şişe içindeki basınç düşer. Şişe dışındaki atmosfer basıncından daha düşük olan bu basınç yumurtanın içeriye doğru kaymasına neden olur.
Mıknatıs Mı? Meyve Mi?
Neler Gerekli?
1 adet pipet
1 adet cam bilye
Bir miktar oyun hamuru
Neodyum mıknatıs
2 adet küçük domates veya 2 adet çilek
Makas
Nasıl Yapalım?
Pipetin körüklü kısmını makas ile kesip ayıralım.
Kullanacağımız aynı cins meyveyi pipetin iki ucuna takalım.
Cam bilyeyi oyun hamurunun üzerine koyarak sabitleyelim.
Uç kısımlarına meyve takılmış olan pipeti, bilye üzerine dengeli bir şekilde yerleştirelim. (Bilye ile pipet arasındaki temas ne kadar az ise deneyimiz o kadar başarılı olacaktır).
Neodyum mıknatısı meyvelere değdirmeden önce birine sonra birine yavaşça yaklaştıralım.
Ne oldu?
Neodyum mıknatıs meyveyi itti mi?
Yoksa bu yediklerimiz meyve değil mi?
Acaba başka meyvelerle de denesek aynı şeyi mi göreceğiz? Ne dersiniz bakalım mı?
Ne Oldu?
Neodyum mıknatısın meyveleri ittiğini gözlemledik. Bu durumun en önemli sebebi sebze ve meyvelerin içinde bol miktarda bulunan suyun diamanyetik olmasıdır.
Meyvelerin DNA’sını Görebilir Miyiz?
Neler Gerekli?
DNA’sını incelemek istediğimiz bir meyve (çilek, kivi veya muz olabilir)
Kolonya
Su
Temiz cam bardak
Tuz
Bulaşık deterjanı
Süzgeç kağıdı / filitre kağıdı
Kilitli naylon poşet
Çay kaşığı
Ataş
Küçük huni
Nasıl Yapalım?
DNA’sını çıkarmak istediğimiz meyveyi kilitli poşete koyalım ve poşetin ağzını sıkıca kapatalım.
Meyve parçalarını püre haline gelinceye kadar elimizle ezelim.
Yarım su bardağı suya 2 çay kaşığı bulaşık deterjanı ve yarım çay kaşığı tuz ekleyelim.
Karışımı içindeki tuz çözünene kadar köpürtmeden yavaş yavaş karıştıralım.
Hazırladığımız çözeltinin yarısını poşetteki meyve püresine ekleyelim.
Poşetin kilidini kapatalım.
Poşetin içindekileri elimizle ezerek, çözeltinin meyve püresi ile karışmasını sağlayalım.
Süzgeç kağıdını huninin içine, huniyi de bir bardağa yerleştirelim.
Hazırladığımız karışımı süzgeç kağıdına dökelim.
Karışımın süzgeç kağıdından geçerek sıvı kısmının bardakta toplanmasını sağlayalım.
Süzülme işlemi tamamlanınca bardağımızı 45 derece eğimli olacak şekilde tutalım, bu sırada süzdüğümüz sıvı miktarına eşit miktarda kolonyayı eğik haldeki bardağımıza ekleyelim.
Karışımın üst kısmında oluşan beyaz köpüksü kısımlar açığa çıkan DNA’yı gösterir.
Bir ataş yardımıyla bu yarı şeffaf beyaz renkteki, ipliksi şeklindeki DNA’yı alabiliriz.
Eğer elimizde bir mikroskobumuz var ise mikroskopla da inceleyebiliriz.
Ne Oldu?
Seçtiğimiz meyvenin DNA’sını açığa çıkarmak için önce hücre ve çekirdek zarının parçalanması ve DNA’nın çözeltiye karışması gerekiyordu. Hazırladığımız su, deterjan ve tuz karışımını bunun için kullandık. Deterjan, hücre ve çekirdek zarının yapısındaki yağ moleküllerini çözerek zarın parçalanmasını sağladı. Kolonyanın içindeki etil alkol, sodyum iyonları ile DNA’nın etkileşime girmesini ve böylece DNA yumaklarının oluşmasını kolaylaştırdı. DNA molekülü çok ince bir molekül olduğu için çıplak gözle görülmesi mümkün değildir. Tıpkı deneyimizdeki gibi, moleküller bir araya gelip kümelendiklerinde kolayca fark edilebilirler.
Mısır Taneleri Dans Ediyor
Neler Gerekli?
2 adet cam bardak
1 şişe sade soda (Kapağı açılmamış ve oda sıcaklığında)
10-12 adet işlem görmemiş mısır tanesi
Nasıl Yapalım?
Cam bardağın birine içme suyu, diğerine de soda koyalım.
Mısır tanelerinin yarısını içme suyu koyduğumuz bardağa diğer yarısını da soda koyduğumuz bardağa atalım.
Hangi bardaktaki mısırlar dans etmeye başladı? Neden?
Dansı hızlandırmak ve arttırmak için ne yapabiliriz?
Mısır tanesi yerine başka neler dans eder denemek ister misin? Belki de kuru üzümleri deneyebilirsin.
Ne Oldu?
Soda içerisindeki gaz hava kabarcıkları oluşturur. Bu kabarcıklar mısır tanelerine aşağıdan yukarıya doğru bir itme kuvveti uygulamakta, bu nedenle soda yüzeyine doğru hareket etmektedir. Hava kabarcığının bitmesiyle birlikte mısır tekrar bardağın dibine doğru yönelmekte, ancak alttan gelen bir başka hava kabarcığının itme kuvvetiyle tekrar soda yüzeyine doğru hareket etmektedir. Sodanın yüzeyi ile dibi arasındaki bu gelgit mısır tanesini “dans” ettirmektedir.
Deneylerde Bilimsel Düşünmeyi Teşvik Eden Sorular
Öğrencimizin/çocuğumuzun yaşı ve kelime dağarcığına uygun ifadelerle aşağıdaki soruları yönelterek onlarda bilimsel düşünme yeteneklerini geliştirebilirsiniz. Soruların cevapları onların gözlem ve hayal gücüne göre şekilleneceği için tek bir doğru yoktur.
Bu deneyde neleri keşfettik?
Deneydeki gibi benzer durumlar günlük hayatta nasıl karşımıza çıkıyor?
Deneyde öğrendiklerimizi günlük hayatta nerelerde kullanırız?
Bu deneyden çıkardığınız sonuçlar nelerdir?
Deneyde öğrendikleriniz ve gözlemleriniz doğrultusunda günlük hayatta hangi soruna nasıl çözüm bulabilirsiniz?
Bu deneyi yeniden yapsan neyi farklı yapardın? Neden?
Evde Çocuklarla Yapılabilecek Basit Deneyler - 1 yazımızı okudunuz mu?
Blog Yazarı: Özlem Paker - ÖRAV Uzman Eğitimcisi
eKampüs'te var olan diğer bloglara ve içeriklere erişmek için üye olun. Aşağıdaki linke tıklayarak kolayca üye olabilirsiniz.
Keyifli öğrenme deneyimleri dileriz.